Gezondheid

Wanneer u een chinchilla aanschaft uit ouders die gezond zijn en niet verwant aan elkaar zijn, zal de kans op ziektes en/of afwijkingen minimaal zijn. Indien een chinchilla op de juiste manier wordt verzorgd en de juiste voeding (!) krijgt, zal het diertje zelden of nooit ziek zijn. Een gezond exemplaar kijkt kwiek uit zijn ogen en is levendig. Zijn pels is regelmatig, zijn achterste droog en schoon. Een zieke chinchilla zit vrijwel altijd in elkaar gedoken (met een opgebogen rug en een ingevallen nek). De vacht is dof en staat open, alsof hij vochtig is. De oortjes liggen vaak plat naar achteren. Soms in combinatie met sterke vermagering. De voedingstoestand is door de vacht vaak moeilijk te beoordelen. Het oppakken van het dier geeft een indruk van het gewicht. Verder kan voorzichtig door de vacht heen naar de benige delen van de chinchilla gevoeld worden. Indien de mogelijkheid er is kan men het dier wegen, waarbij een gewichtsverlies van 20-40 gram in een week alarmerend is. Voorafgaande aan deze pagina wil ik met nadruk zeggen dat ik geen dierenarts ben. Wanneer u twijfelt aan de gezondheid van uw chinchilla, dient u dan ook een dierenarts te bezoeken. Deze pagina is slechts een leidraad voor mensen die wat meer over chinchilla’s willen weten, of uit voorzorg hun diertjes wat beter in de gaten willen houden.

 

Preventie

Het motto “voorkomen is beter dan genezen” geldt bij uitstek voor kleine dieren als chinchilla’s. Het is namelijk niet altijd eenvoudig om een zieke chinchilla te behandelen. Er zijn een paar algemene maatregelen die u kunt treffen wanneer uw chinchilla ziek is:

  • Isoleer het zieke dier, ofwel zet de zieke chinchilla in een aparte kooi en met een bepaalde afstand tussen de andere kooien. Hij kan immers een besmettelijke ziekte hebben, en uw andere chinchilla’s infecteren. Bovendien voelt het zieke dier zich waarschijnlijk prettiger alleen, zonder dat hij wordt lastig gevallen door de andere chinchilla’s.
  • Zet uw zieke chinchilla in een rustige, schemerige omgeving. Harde geluiden, stress en drukte helpen niet mee aan een voorspoedige genezing.
  • Zorg dat de ruimte niet te heet is, maar een zieke chinchilla heeft wel behoefte aan iets meer warmte. Houdt de temperatuur op 20 tot 21 graden. De rectaal temperatuur van een chinchilla dient 37,5 – 39,5 graden te zijn.
  • Wacht niet te lang met een bezoek aan de dierenarts! In bijna 80% van de gevallen blijkt er een spijsverteringsstoornis in het spel te zijn (bv. door voerwisselingen).
  • Houdt er rekening mee dat uw zieke chinchilla zich waarschijnlijk erg zwak voelt. Zorg dus dat hij overal gemakkelijk bij kan, zoals bij zijn waterfles.
  • Orale toediening van medicijnen kan bijvoorbeeld door het middel in het drinkwater op te lossen. Het is echter vaak moeilijk om er zeker van te zijn dat een dier ook werkelijk drinkt en de juiste dosering binnen krijgt. Wij raden u aan om bv. een antibioticum (Vibravet) in een plastic spuitje op te zuigen en vervolgens in de bek te spuiten. Wanneer u Vibravet (breedspectrum-antibioticum) in het drinkwater oplost, verliest het zijn werking. Het gewicht van een chinchilla is belangrijk voor nauwkeurige doseringen.
  • Een enkele keer wil een chinchilla een bepaald medicijn in tablet vorm zo opnemen, lukt het niet dan kan geprobeerd worden of de chinchilla een tablet in een druif of rozijn wel accepteert. De tablet kan hierin gedeeltelijk zacht worden en uit elkaar vallen, wat de opname misschien bevordert.Verkoudheid en longontsteking Chinchilla’s zijn gevoelig voor schimmelinfecties, vooral na een verhuis of tentoonstelling (stress), bij een arme voeding en zeker in een vochtige omgeving. Aan de oren of aan de neus zitten dan kleine schilfertjes (en later kale plekken). Deze haaruitval zit dan voornamelijk rond de neus, de mond, de basis van de staart, rond de genitaalopening en in de oksels en liesstreek. De huid eronder is rood. De chinchilla heeft last van jeuk. Schimmel bij een chinchilla is echter vrij onschuldig, mits u het bijtijds behandelt. Een chinchilla met een verwaarloosde schimmelinfectie kan wel ernstig ziek worden (de schimmel kan naar binnen slaan en de longen infecteren). Voorkomen is beter dan genezen! Wanneer u het zandbad ververst doet u er goed aan een theelepel anti-schimmelpoeder door het badzand te mengen. Zo voorkomt u dat uw dieren een schimmelinfectie krijgen! Anti-schimmelpoeder is niet bij dierenartsen verkrijgbaar en meestal ook niet bij dierenspeciaalzaken. U kunt het wel aanschaffen bij de meeste chinchilla-fokkers. Zij gebruiken het namelijk ook vaak preventief. Huidschimmel is vrij besmettelijk voor mens en dier, maar eenvoudig te behandelen. Behandel uw chinchilla’s nooit met zalf! Daar blijft zand en stof aan kleven. Het reinigende effect van een zandbad wordt zo teniet gedaan. Zalf is voor chinchilla’s totaal ongeschikt als geneesmiddel! Soms zitten er donkere vlekjes op de oorschelpen. Dit zouden overblijfselen zijn van een doorgemaakte (schimmel) infectie. De schimmel die het meeste voorkomt dringt niet door de huid, maar tast de opperhuid en de haren aan (de schimmel leeft van keratine van haren, nagels en huid). Wel onstaan soms in het verloop van de ziekte, mede als gevolg van de jeuk, wondjes waarin bacteriën kunnen aanslaan. En dan kan een ernstige ontsteking onstaan soms met abcesvorming. Nogmaals: Voorkomen is beter dan genezen! Jongere dieren zijn overigens gevoeliger voor schimmelinfecties dan volwassen chinchilla’s. Onze ervaring is dat wanneer een chinchilla eenmaal een schimmelinfectie heeft gehad, hij een dergelijke infectie nooit meer krijgt. De verspreiding van de schimmels vindt plaats van dier naar dier, met name het polygaam levende mannetje kan veel vrouwtjes besmetten, maar ook via de zandbak kan verspreiding plaatsvinden. Overigens wil dit niet zeggen dat altijd elke chinchilla ziek wordt. De meeste dieren zullen een zodanige immuniteit hebben dat ze de eventuele besmetting zonder problemen kunnen verwerken zonder ziek te worden. Zo kan het zelfs voorkomen dat van een kooi het ene dier wel en het andere dier geen symptomen vertoont. Wel kan een ogenschijnlijk gezonde chinchilla de schimmels bij zich dragen. Zorgt u ervoor dat ieder hok een eigen zandbak heeft, dat voorkomt verdere besmetting. Eventueel kan een zandbad iedere dag worden gesteriliseerd door het in de oven te verhitten (10 min. op 200 graden).Diarree Bij verstopping worden de keutels eerst dun, langer en harder van consistentie. Nu moet al ingegrepen worden. Wanneer de keutels al veel korter en kleiner geworden zijn en hard van consistentie, dan is de situatie inmiddels verslechterd. Vooral vrouwtjes die net bevallen zijn, lopen meer risico op een darmverstopping. Wij geven daarom altijd direct na een bevalling gewelde (gedroogde) pruimen. Ook een scheut Roosvicé Lax kan goed helpen tegen een darmverstopping. Indien dit niet voldoende helpt kan men het dier met een pipetje Laxatract toedienen. Dit is een olie waardoor de verstopping wordt opgelost.Haarring Een chinchilla kan slecht hoge temperaturen (bv. hoger dan 30 graden) verdragen en zal indien het niet de mogelijkheid heeft voor een dergelijke temperaturen te schuilen al snel in moeilijkheden komen. Dit betekent dat in de zomer extra aandacht besteed moet worden aan de omgevingstemperatuur van de chinchilla’s en zal voor een goede ventilatie moeten worden gezorgd. (Dit geldt overigens ook in de winter wanneer de verwarming voor hoge temperaturen binnenshuis kan zorgen.) Wanneer een chinchilla een shock krijgt ligt het dier plat, is apatisch en vertoont een oppervlakkige en snelle ademhaling, vaak met de bek wijd open. Wanneer er niet snel wordt ingegrepen raakt het dier in een coma. Allereerst moet de chinchilla naar een koelere omgeving worden gebracht en gekoeld worden. Bijvoorbeeld door het dier in koud water te dompelen. Wij hebben ooit 1 keer een chinchilla gehad met een hitte-shock. In haastige spoed hebben we het dier toen maar in de koelkast gelegd. Na een half uur was het dier gelukkig weer opgeknapt.Gezwellen  Giardia is een endoparasiet. Dat betekent een parasiet die in de darmen van een chinchilla leeft. Een gezonde chinchilla met een normaal immuunsysteem zal daar nooit last van krijgen immers, het is normaal dat Giardia in de darmen van een chinchilla voorkomt. Echter, wanneer een chinchilla zwak is door bv. ziekte, kan de Giardia parasiet zich gaan uitbreiden waardoor de chinchilla diarree krijgt (zwarte ontlasting). Jonge chinchilla’s zijn gevoeliger voor Giardia. De keutels kunnen ook kleiner worden en leiden tot verstopping. Een chinchilla die ziek is door Giardia vermagert, zit met een gekromde rug, heeft een doffe vacht en dichtgeknepen ogen. Er kan sprake zijn van wisselende aanvallen van diarree.Bijtwonden  Een chinchilla met een gebroken pootje zal het niet belasten en kreupel door het verblijf waggelen. Wanneer het een “rechte” breuk is (het pootje heeft geen vreemde stand), zal die binnen enkele weken genezen. Zorg er in die periode voor dat de chinchilla zijn eten en drinken makkelijk kan bereiken. Ook mogen er geen klimmaterialen in het verblijf aanwezig zijn. Wanneer een chinchilla zijn rug heeft gebroken is het beter om hem te laten inslapen. Raadpleeg bij twijfel over een mogelijke breuk altijd uw dierenarts.Gebroken tanden De tanden en kiezen van een chinchilla hebben een open wortelkanaal wat betekent dat alle elementen gedurende het hele leven doorgroeien en tegen elkaar moeten afslijten. De normale kleur is lichtgeel – bruin, dus niet wit. Indien de elementen zodanig aangelegd zijn dat een optimale afslijting tegen het tegenoverliggende element niet mogelijk is ontstaan vergroeiingen (haken op de kiezen) die leiden tot kauwproblemen. Verder zou ook een afwijkende calcium/fosfor verhouding kunnen leiden tot een verkeerde groei van de elementen. Wanneer tanden en kiezen doorgroeien en ook de wortels in hun wortelkanalen uitgroeien treedt beschadiging op van het wang- en tongslijmvlies, als gevolg van de scherpe haken aan de elementen. Olifantstanden komen bij chinchilla’s gelukkig nog maar zelden voor, en als ze voorkomen is het meestal een gevolg van inteelt. Chinchilla’s moeten veel knagen om hun voortanden af te slijten. Ze groeien immers continu door. Door een erfelijke afwijking, een hevige klap of te weinig knaagmateriaal kan dit proces worden verstoord. De voortanden slijten dan onregelmatig af en passen uiteindelijk niet goed meer op elkaar. In het ergste geval blijven de voortanden doorgroeien, tot in de tegenoverliggende kaak. Het dier zal uiteindelijk niet meer kunnen eten. Lange voortanden kunnen eenvoudig worden bijgeknipt door de dierenarts. Zorg in elk geval dat uw chinchilla altijd voldoende knaagmateriaal heeft, zoals een wilgentak of een knaagsteen (mineralenblok). Wanneer een chinchilla geen hooi meer eet en speekselt, dient de mondholte te worden geïnspecteerd. Er kan volstaan worden met een inspectie van de slijmvliezen en de snijtanden maar er kan ook gebruik gemaakt worden van wang- en bekspreiders en de otoscoop voor een grondige inspectie van de mondholte. Meestal is een narcose noodzakelijk. Soms moeten er haken op de kiezen verwijderd worden. Gebitsproblemen hebben meestal een erfelijke basis (inteelt of lijnenteelt). Chinchilla’s met gebitsproblemen kunnen beter niet gebruikt worden voor de fok.
  • Olifantstanden / gebitsproblemen
  • De voortanden van chinchilla’s kunnen afbreken, indien zij te weinig mineralen binnenkrijgen. Dit kan gebeuren bij een onvolledige voeding. Er is dan sprake van een kalkgebrek. Uw dierenarts kan dit kalkgebrek opheffen door gistocal tabletten voor te schrijven. Een gebroken voortand zal vanzelf weer aangroeien. Controleer het wel regelmatig.
  • Botbreuken
  • De meeste wonden die chinchilla’s oplopen zijn het gevolg van vechtpartijen. U doet er goed aan om op de wond wat Betadine te doen, om de wond te ontsmetten. Zo voorkomt u dat er een infectie kan komen. Bijtwonden genezen meestal snel. Laat het gewonde dier de eerste tijd niet op zaagsel zitten en geef hem geen zandbad. Versnipperd krantenpapier of keukenrol is een goed alternatief. Bij grote wonden dient u uiteraard naar de dierenarts te gaan.
  • Giardia
  • Gelukkig hebben chinchila’s hier weinig last van. Mocht het toch voorkomen dan is het meestal op latere leeftijd. Gezwellen treden vaak op bij dieren uit een stam waarin veel inteelt is bedreven. De meest voorkomende gezwellen zijn die aan de melkklieren van de vrouwtjes. Een gezwel kan ook het gevolg zijn van huidkanker. Deze vormen kunnen wel worden geopereerd, maar dit is meestal niet zinvol omdat het vaak om hele oude chinchilla’s gaat. Een hele andere vorm van gezwellen wordt veroorzaakt door onderhuidse infectie. Dit noemt men een abces. Een klein wondje kan dichtgroeien, terwijl er onderhuids nog een ontsteking aanwezig is. Deze gezwellen kunnen door de dierenarts heel eenvoudig worden open- en schoongemaakt. Wanneer uw chinchilla een gezwel heeft, ga er dan zo snel mogelijk mee naar de dierenarts. Te lang wachten verergert de situatie alleen maar, zowel bij huidkanker als bij een abces.
  • Shock
  • Bij het mannetje moet de penis geïnspecteerd worden indien er kort na de paring problemen zijn onstaan, of wanneer het niet meer wil dekken. Hij kan dan mogelijk een haarring hebben. Dat zijn haren van het vrouwtje die om de penis gekneld zitten. Door de penis uit te schachten kan men deze haarring zien. Het beste kan men eerst wat baby-olie op de haarring smeren, alvorens met een pincet of met de vingers de haarring voorzichtig te verwijderen.
  •  
  • Verstopping
  • Een eigenaar zal al in een vroeg stadium kunnen zien of de keutels te veel vocht bevatten. In dat geval zullen de keutels veel sneller aan de zitplanken e.d. blijven plakken. De meeste gevallen van diarree worden veroorzaakt door het geven van te vet of te vochtig voedsel. Een chinchilla hoort immers een karig menu te krijgen. Bedorven voedsel of smerig drinkwater kunnen ook een oorzaak zijn. Wanneer uw chinchilla diarree heeft (natte, platte keutels) kunt u het dier het beste een paar dagen enkel hooi geven, en misschien een stukje droog witbrood of een klein stukje knäckebröd. Door het drinkwater kunt u een scheutje appelazijn doen. Een paar dagen vasten is meestal de beste oplossing om de darmen van uw chinchilla tot rust te krijgen (dus geen pellets geven). Heeft het dier echter spuitdiarree, dan dient u meteen naar de dierenarts te gaan! De kans op een parasitaire infectie (Giardia Lamblia) is dan aanwezig. Hiervoor moet het dier snel antibiotica krijgen. Ook als de natte, platte keutels na enkele dagen niet overgaan zal snel moeten worden gereageerd omdat een maagdarmstoornis snel fataal kan verlopen.
  •  
  • Huidschimmel
  • Tocht is één van de meest voorkomende oorzaken van verkoudheid en longontsteking bij chinchilla’s. Kies daarom heel zorgvuldig de plek waar u de kooi neerzet. Chinchilla’s kunnen goed leven bij hele lage temperaturen, daar hoeft u zich geen zorgen over te maken. Maar de combinatie kou en vocht kan tot een verkoudheid leiden. Zorg dus dat uw dieren in een droge omgeving staan. Ook weerstandsverlagende factoren als stress (t.g.v. transport) kunnen een longontsteking veroorzaken. Mogelijk heeft ook het bezoeken van tentoonstellingen (concentratie van dieren) een invloed op het ontstaan van een longontsteking. Een verkouden chinchilla begint te niezen en krijgt een natte neus (soms ooguitvloeiing). Als de verkoudheid ernstiger wordt, gaat het dier reutelend ademen (en sneller ademen) en komt er meer nattigheid uit de neus. Ook de lichaamstemperatuur is gestegen. De chinchilla is apatisch. Sommige dieren gaan tegen de wand van het hok opstaan om zo optimaal mogelijk te kunnen ademen. In dat geval is het de hoogste tijd om naar de dierenarts te gaan! Die zal waarschijnlijk een breedspectrum antibioticum voorschrijven. Wij hebben in al die jaren slechts twee gevallen met longontsteking meegemaakt. Deze dieren hebben wij zelf behandeld met Vibravet, dat is een breedspectrum antibioticum. Beide dieren zijn snel opgeknapt! Let op dat u het antibioticum niet door het drinkwater doet, want dan verliest het medicijn zijn werking! Het moet rechtstreeks in de bek worden ingespoten. Een chinchilla met een verkoudheid of een longontsteking moet in een tochtvrije, warme ruimte worden gehouden (22 tot 25 graden).
  •  
Gezonde voortanden Scheve voortanden Naar binnen gegroeide

 

olifantstanden

Gebreksziekten

Chinchilla’s die enkel speciale pellets en hooi krijgen, kunnen eigenlijk geen gebreksziekten krijgen. Deze korrels bevatten alle benodigde voedingsstoffen in de juiste hoeveelheden. Chinchilla’s die veel snoepvoer krijgen, eten automatisch te weinig pellets, wat weer kan leiden tot gebreksziekten. Sommige fokkers geven extra vitaminen door middel van een subcutane injectie. Deze worden onder de huid in de hals gegeven. Het gaat hierbij om een multi-vitaminen stoot of bv. alleen vitamine E (voor vrouwtjes die niet bronstig worden). Ook wordt er wel eens een subcutane injectie met oxytocine gegeven, dit gebeurt wanneer een vrouwtje al heel lang aan het persen is maar niet van haar jongen af kan komen (bv. bij een stuitligging of een dood jong). Een levensgevaarlijke spuit overigens, omdat ze dan zo hard gaat persen dat de hele baarmoeder naar buiten kan komen. Soms wordt oxytocine in een hele lage dosering gegeven, bij vrouwtjes die haast geen melk geven. In onze fokkerij geven wij nooit subcutane injecties. Wij vinden het teveel stress voor de dieren en hebben ook niet het gevoel dat het zinvol is. Intramusculaire injecties in de bilspieren moeten ontraden worden omdat het spiervolume daar gering is en daar zenuwen lopen die gemakkelijk beschadigd kunnen worden.

 

Parasieten

Parasieten zijn kleine organismen die leven ten koste van hun gastheer. Het meest bekende voorbeeld zijn de vlooien bij hond en kat. Gezonde chinchilla’s hebben vrijwel nooit last van parasieten. Ze hebben zo’n dichte vacht dat parasieten geen kans krijgen zich daar te nestelen. Ook van inwendige parasieten, zoals wormen, hebben goed verzorgde chinchilla’s nooit last. De oormijt (ofwel oorschurft) is de enige parasiet die de chinchilla wel eens bezoekt. Dit is een besmettelijke aandoening. Huisdieren kunnen elkaar onderling besmetten en ook mensen kunnen het oplopen. Toch fokken wij al jarenlang chinchilla’s en hebben in al die tijd pas 1 geval van oorschurft meegemaakt (en zelfs daaraan twijfelen we nog of het niet gewoon schimmel was). Een chinchilla met oormijt zal vaak aan het besmette oor krabben. Ook gaan ze vaak met hun kop scheef zitten. De dierenarts kan u een milde oorcleaner voor katten voorschrijven.

 

Ouderdom

Chinchilla’s worden gemiddeld zo’n 12 jaar oud. Een chinchilla van 15 jaar is al hoogbejaard. In hele uitzonderlijke gevallen kunnen ze 18 jaar oud worden. Laat uw oude chinchilla’s zoveel mogelijk met rust. In de laatste weken van hun leven ziet u de pels achteruit gaan en worden de dieren magerder. Dring niet aan als ze niet meer willen eten: het einde zal nu meestal niet meer lang op zich laten wachten. Helaas worden chinchilla’s nu eenmaal niet zo oud als mensen. U moet er dus rekening mee houden dat u uiteindelijk ook bejaarde chinchilla’s moet verzorgen. Ze zullen langzaam maar zeker wat rustiger worden en geen zin meer hebben in wilde spelletjes.